Rotterdam -
thuis in een postkoloniale stad
1STE EDITIE COLLEGETOUR | 24 SEPTEMBER 2021
Rotterdam
Thuis in een postkoloniale stad
Maandelijks worden studenten van Albeda, Zadkine, Hogeschool Rotterdam en andere geïnteresseerden in Theater Zuidplein bijgepraat door historici over het koloniale en slavernijverleden van Rotterdam.
In editie #1 zijn te gast: Esther Captain, Gert Oostindie en Zaïre Krieger.
In de eerste aflevering staan de Rotterdammers centraal: “thuis in een postkoloniale stad”. We onderzoeken het gevoel van thuis-zijn in onze stad, in de wetenschap dat veel Rotterdammers ooit van ver naar hier zijn gekomen.
Waarom? Omdat Rotterdammers ooit de wereld over reisden. “Wij zijn hier want jullie waren daar”.
Esther Captain, historicus en senior onderzoeker bij het Koninklijk Instituut voor Taal- Land- en Volkenkunde (KITLV) spreekt vanuit haar expertise over de verschillende migratiestromen naar Rotterdam. Gert Oostindie historicus, hoogleraar koloniale en postkoloniale geschiedenis en directeur van het KITLV vertelt vanuit zijn expertise over de reizen die in het koloniale tijdperk vanuit Nederland zijn gemaakt. Spoken word artiest, Zaïre Krieger, reflecteert over het thema thuisvoelen in een postkoloniale stad en het Rotterdam van de toekomst.
1a. Rotterdam - thuis in een postkoloniale stad
Esther Captain: ‘Als je de geschiedenis niet kent, blijft het onuitgesproken’
Esther Captain is historicus en senior onderzoeker bij het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV). Ze werkte o.a. mee aan het boek ‘Het koloniale verleden van Rotterdam’, een van de drie boeken die tot standkwamen in 2020 als uitvoering van de motie van Peggy Wijntuin in 2017. Captain geeft een minicollege over de herkomst van de inwoners van Rotterdam waar 52,3 procent een migratieachtergrond heeft.
Mozaïek
Ze noemt een paar bekende namen: modeontwerpster Fong Leng, atleet Nelli Cooman, voetballer Giovanni van Bronckhorst, schrijver Abdelkader Benali, burgemeester Aboutaleb en journalist en spoken-word-artiest Zaïre Krieger. “Dat zijn voor mij de mensen die horen bij wat een Rotterdammer is en waar ze vandaan komen. Aan deze namen en personen zie je al dat het een mozaïek is van personen en die maakt dat Rotterdam één van de meest diverse steden van Nederland is.”
Captain behandelt de verschillende groepen in vogelvlucht. Zo noemt ze de post-koloniale migranten die verbonden zijn aan de Cariben en Zuid-Oost-Azië, de groep arbeidsmigranten die naar Rotterdam kwam, vluchtelingen uit de jaren ‘80 en ‘90 en studiemigranten. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen de Indische Nederlanders die na de onafhankelijkheid van Indonesië een nieuw thuisland moesten vinden naar Nederland, net als een groep uit Suriname die na de onafhankelijkheid koos voor de Nederlandse nationaliteit en een groep uit de Antillen die met een Nederlands paspoort kon reizen.
Studenten
History Matters werkt nauw samen met studenten van Zadkine, Albeda en Hogeschool Rotterdam. De vragen die zij hebben, vormen de basis van het programma. Een van de studenten vraagt Captain of er in Rotterdam iets is terug te zien uit het koloniale verleden. “Ik denk dat het eigenlijk heel lastig is om [in Rotterdam] een plek te vinden waar het koloniale verleden niet te vinden is. Ik zou zeggen dat de stad daarvan doordrongen is.” Captain ziet het zichtbaar maken van die geschiedenis als een taak voor alle Rotterdammers. “Want als je de geschiedenis niet kent, blijft het onuitgesproken.”
1b. Rotterdam - thuis in een postkoloniale stad
Gert Oostindie: ‘Je moet de geschiedenis willen zien, anders kun je het nooit gezamenlijk achter je laten’
Gert Oostindie is hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Leiden en directeur van Het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde. Daarnaast voerde hij redactie over het boek ‘Het koloniale verleden van Rotterdam’, een van de drie boeken die tot stand kwamen in 2020 als uitvoering van de motie van Peggy Wijntuin in 2017. In het eerste deel van deze aflevering gaf Esther Captain een college over waar Rotterdammers allemaal vandaan komen. In dit deel gaat Oostindie in op waar Rotterdammers allemaal zijn geweest.
Hij opent zijn college met de vraag ‘Waar waren we?’ en benadrukt de woordkeuze ‘we’: “Misschien raar, maar wij mogen allemaal trots zijn op Rembrandt en Van Gogh. We moeten onze geschiedenis kennen en die geschiedenis gaat ook over slavernij en kolonialisme. En die begint hier.“
Oostindie benadrukt dat de koloniale aanwezigheid van Nederland zich niet beperkte tot Indonesie, Suriname en de Antillen. “In de 17e eeuw, in de zogenaamde Gouden Eeuw, was Nederland all over the place”. Hij noemt ondermeer China, Japan, West-Afrika, Brazilië, de landen naast Suriname en het huidige Manhattan. “Het begon in Brazilië tussen 1630 en 1654. Toen heeft Nederland die nare smaak ontwikkeld van veel geld verdienen door te handelen in mensen die suiker voor je gaan planten.”
Handelsstad
Rotterdam speelde een belangrijke rol. “Rotterdam is niet van meet af aan gebouwd op koloniale handel en slavernij, maar Rotterdam was een handelsstad. Vanaf het moment dat Nederland een koloniale natie was, deed Rotterdam daarin mee. Sterker nog, de groei van Rotterdam als een haven komt mede doordat Rotterdammers enorm in de weer zijn met die koloniale onderneming en dus ook met slavenhandel en ook met slavernij. Dat is echt een wezenlijk onderdeel van de Rotterdamse geschiedenis.”
De impact was groot, voor de economie, maar ook voor stadsontwikkeling, architectuur, de kunstcollecties en de musea en de ontwikkeling van tropische geneeskunde. “Die geschiedenis van kolonialisme en slavernij is letterlijk en per definitie een geschiedenis van machtsmisbruik, racisme en geweld”, aldus Oostindie. “Dat is niet iets wat in één keer ophoudt als een land onafhankelijk wordt”. Volgens Oostindie is het belangrijk om die geschiedenis onder ogen te zien. “Je moet dat willen zien, want als je dat niet wil zien, kun je het nooit gezamenlijk achter je laten. Dat is de kern van deze hele serie.”
Kennis
In deze aflevering schuift ook Zaire Krieger aan, spoken-word artiest, mede-organisator van de Black Lives Matter-demonstratie in Rotterdam en vertaler van het werk van Amanda Gorman. El Maroudi vraagt haar of ze zich altijd verbonden heeft gevoeld met de geschiedenis en in hoeverre haar opvoeding daarin een rol speelde. “Ik denk dat ik op een rare manier wel moest. Het is een soort pantser” legt Krieger uit. “Ik ben opgegroeid in Amsterdam en naar een categoraal gymnasium gegaan. Dat was volledig wit. Ik heb daar een goede, leuke educatie gehad maar er werd je wel vaak gevraagd: waar kom je vandaan? Dus ik moest me soort van gaan verdedigen dus ik zocht ook wel dingen op om me te verdedigen”
Krieger vertelt dat dit ook conflict opleverde met haar geschiedenisdocent. “Over waarom er niet meer kennis over de slavernij in onze boeken staat. Ik moest die kennis opzoeken om te weten waar ik vandaan kom. Als ik dat zelf niet deed, zou ik mezelf verliezen in een soort van massa.”
Deel deze aflevering: