Rotterdams huiswerk: over witte onschuld en de lange weg van erkenning
11de Editie | 6 SEPTEMBER 2022
De West-Indische Compagnie (1621-1792)
Een particuliere Nederlandse handelsonderneming met een monopolie op de overzeese handel in het door de Staten-Generaal vastgestelde octrooigebied; met name de trans-Atlantische driehoekshandel op West-Afrika, de Cariben en Noord- en Zuid-Amerika.
Rotterdamse huiswerk: over witte onschuld en de lange weg van erkenning
Het begin van de Nederlandse expansie, voor en tijdens de WIC in Nederlands-Brazilië, de betrokkenheid van Rotterdam en de start van de trans-Atlantische slavenhandel vanuit Elmina (Ghana).
Maandelijks worden studenten van Albeda, Zadkine, Hogeschool Rotterdam en andere geïnteresseerden in Theater Zuidplein bijgepraat door historici over het Rotterdamse koloniale en slavernijverleden. Onder leiding van Hasna El Maroudi is er volop gelegenheid voor een inspirerende dialoog met de zaal maar ook via deze site of op tv via Open Rotterdam kunt u de collegetour volgen of terugkijken.
11a. Rotterdams huiswerk: over witte onschuld en de lange weg van erkenning
Wat is er nodig om als samenleving, wit, zwart en alles ertussenin, het koloniale en slavernijverleden te verwerken? Hierover spreekt presentator Hasna El Maroudi met psychiater Glenn Helberg in het eerste deel van aflevering 11 van History Matters. Daarnaast is er spoken-word van Rik Zutphen, alias de Droominee, die als levensmotto heeft: ‘Zalig, zij die het verkloten’.
Verhalen
In een kort college legt Helberg uit dat het gaat om de verhalen die in de hoofden van de mensen zijn gestopt. “We treuren natuurlijk over wat er is gebeurd in de Tweede Wereldoorlog. Hebben we getreurd om wat er in Congo is gebeurd? Wat er in Namibië is gebeurd? Hebben we getreurd om wat we gedaan hebben met de mensen die in slavernij hebben geleefd? Nee, daarvan zeggen we: dat is lang geleden. Wat is er in de hoofden van mij gestopt? En wat is er in de hoofden van mijn witte broeder gestopt?”
Volgens Helberg kan het hierdoor niet anders dat Nederlanders met een witte achtergrond op een bepaalde manier denken over zwarte mensen. “Maar het kan ook niet anders dat je als zwarte persoon gaat denken dat die ander niet te vertrouwen is. Want dat zijn zaken die belangrijk waren voor de kolonisatie. Namelijk, verdeel en heers.”
Hij legt uit dat het vervolgens niet moet gaan over kleur. “We moeten het hebben over ‘in welke omstandigheden’, wat hebben we gedaan in de geschiedenis waardoor dit onderscheid maar herhaald blijft worden?” In plaats van over kleur, zou het volgens Helberg moeten gaan over macht. “Wie heeft er macht, wie heeft er geen macht? Wat zetten we in werking waardoor de ene groep in achterstand komt en de andere groep niet?”
Studenten
In deze aflevering staan de vragen van studenten van Albeda, Zadkine, Hogeschool Rotterdam en het Veurs Lyceum centraal. Een van de studenten vraagt of er duidelijke verschillen zijn in hoe witte en zwarte mensen kolonisatie verwerken. Helberg antwoordt: “Als ik met witte mensen praat, gaat het altijd over schuld en schaamte. Ik zeg, dan moeten we het daar ook over hebben. Een van de zaken die ik belangrijk vind, is dat we gewoon gaan voelen.”
Juist dat voelen kan volgens Helberg leiden tot verandering. “Een van de mooie dingen van gevoelens is dat ze kunnen transformeren.” Hij legt uit dat het schuldgevoel kan transformeren in bondgenootschap. “Dat je onderdeel wordt van de verandering en dat je onderdeel wordt van de heling. Dus het is heel belangrijk dat je die gevoelens die je voelt, voelt. Waar we naartoe moeten met elkaar is dat we dit verhaal samen moeten gaan oplossen en samen gaan helen.”
11b. Rotterdams huiswerk: over witte onschuld en de lange weg van erkenning
Hoe ga je als samenleving, ook als witte Rotterdammers of witte Nederlanders, verder in de verwerking van het koloniale en slavernijverleden? Daarover spreekt presentator Hasna El Maroudi met Peggy Bouva en Maartje Duin, makers van de podcastserie ‘De plantage van onze voorouders’. Aan het einde van dit gesprek draagt woordkunstenaar Rik Zutphen, alias de Droominee, een gloednieuw stuk spoken word voor.
Schuld
De eerste ontmoeting met Bouva zorgde er al voor dat Duin haar perspectief ging bijstellen. Duin richt zich tot Bouva: “Vooral dat ik daar een beetje aankwam, op jouw stoep stond met schuldgevoel en dat ik dacht dat het verhaal daarover moest gaan”, legt ze uit. Ze krijgt het nu niet meer verwoord zonder te lachen: ”De titel was ook nog guilt trip. Dat zegt al genoeg! Vreselijk vind ik nu, maar toen was ik nog niet zover.”
Terwijl Duin zich afvroeg of ze zich wel of niet schuldig moet voelen, was dat het laatste wat Bouva wilde weten. Zij was juist geïnteresseerd in de feiten en hoe de geschiedenis precies in elkaar steekt. “Dat is al zo’n andere benadering”, aldus Duin.
Niet alleen Duin maakt een ontwikkeling door in de podcast. Ze neemt ook haar moeder mee die van een andere generatie is en hoorbaar meer moeite heeft met de verwerking van deze geschiedenis. El Maroudi laat een fragment horen waarin Duin ‘ongemakkelijk’ zegt waar ze misschien ‘racistisch’ bedoelt. Duin beaamt dit: “Racisme, ook ik heb dat woord al die tijd vermeden. Al was het alleen maar omdat ik wilde dat mijn moeder meeging in het verhaal.” Uiteindelijk gebruikt ze het woord toch. “Dat strookte ook wel met mijn ontwikkeling daarin. Ik kreeg daar in het proces pas minder moeite mee.”
Ruimte
El Maroudi vraagt hoe Bouva in gesprek gaat met mensen die niet verder lijken te komen in de verwerking van het koloniale en slavernijverleden. “Er zijn verschillende manieren om mensen een ontwikkeling te laten doormaken waarbij ze gaan nadenken over de uitspraken die ze doen”, zegt Bouva. “Wat ik belangrijk vind, is dat je mensen ook de ruimte geeft om op hun tijd die ontwikkeling door te maken. Wanneer de één een ontwikkeling doormaakt, is de ander nog bezig met het te verwerken.”
Volgens Bouva is het wel belangrijk om aan te blijven geven wat je zelf wel of niet op prijs stelt. “En dat je die persoon daarna de kans geeft om daarover na te denken en daarop te reageren. Als je merkt dat iemand stelselmatig bepaalde handelingen, gedragingen of uitspraken doet, dan kan je daar uiteindelijk wel uit opmaken of iemand bereid is om kritisch naar zichzelf te kijken. Als je merkt dat iemand daar niet in groeit, dan maak je een keuze.”
Deel deze aflevering: