Molukse perspectieven
met Sylvia Pessireron en Andrew Roos
7de Editie | 15 MAART 2022
De West-Indische Compagnie (1621-1792)
Een particuliere Nederlandse handelsonderneming met een monopolie op de overzeese handel in het door de Staten-Generaal vastgestelde octrooigebied; met name de trans-Atlantische driehoekshandel op West-Afrika, de Cariben en Noord- en Zuid-Amerika.
Sylvia Pessireron over het Molukse perspectief in deel 7 van History Matters
Wat is de RMS? En wat gebeurde er met de Molukse KNIL-militairen en hun families na de onafhankelijkheid van Indonesië? Deel 7 van de reeks History Matters gaat over de verbondenheid van de Molukse en de Rotterdamse geschiedenis. De aflevering staat in het teken van 21 maart, omdat op 21 maart 1951 ongeveer 900 Molukkers aankwamen in Rotterdam toen de Kota Inten aanmeerde aan de Lloydkade. Te gast zijn schrijfster Sylvia Pessireron en Andrew Roos van Stichting Landelijk Moluks Monument. Ook is er spoken word van Gloria Lappya.
History Matters wordt gemaakt in samenwerking met studenten van Albeda, Zadkine, het Zuider Gymnasium en Hogeschool Rotterdam. Na afloop van het hoorcollege door Sylvia Pessireron stelde student Breana de vraag: Hoe nu verder? Wat hoopt u voor de Molukse gemeenschap in Nederland?
Pessireron vertelt dat ze na het schrijven van haar boek ‘De Verzwegen Soldaat’ een oproep heeft gedaan aan de Nederlandse regering om excuses te maken voor de manier waarop Molukkers zijn behandeld. “Ik wil excuses, ik zou het heel erg fijn vinden, niet voor mezelf, maar voor het handjevol eerste-generatie-Molukkers dat nog in leven is.”
De Molukkers die in 1951 aankwamen in Nederland, dachten dat het maar voor een half jaar zou zijn. “Er zijn families geweest die kinderen hebben achtergelaten. Er zijn kinderen op de Molukken geweest die dachten dat papa en mama over een half jaar weer terug zouden komen. Die mensen zagen elkaar pas na 30 jaar weer terug”, aldus Pessireron. “Weet je hoe groot het verdriet is geweest? En hoe groot de boosheid is geweest?”
Andrew Roos over het herdenkingsmonument voor Nederlandse Molukkers: ‘Iedere Molukker moet zich erin kunnen vinden’
“Het verhaal van de Molukkers is niet hetzelfde als van andere etnische minderheden binnen Nederland. Vandaar dat dit verhaal verteld moet worden.” Andrew Roos van Stichting Landelijk Moluks Monument geeft in een nieuwe aflevering van History Matters een college over zijn persoonlijke geschiedenis in relatie tot de verschillende generaties Molukkers in Nederland. Na afloop schuift ook schrijfster Sylvia Pessireron aan voor een gesprek met presentator Hasna El Maroudi. De uitzending wordt afgesloten met spoken-word van Gloria Lappya.
Stichting Landelijk Moluks Monument zet zich in om een monument te realiseren voor de Molukse gemeenschap in Nederland. Er is een succesvolle crowdfunding opgezet en er liggen al 13 ontwerpen van 11 kunstenaars klaar. Hoewel de locatie duidelijk is, – de Lloydkade waar in 1951 de eerste Molukkers aankwamen – is een ontwerp bepalen lastiger. “Want het is niet een monument voor alleen hier in Rotterdam. Het is een landelijk Moluks monument. Iedere Molukker moet zich daarin kunnen vinden”, aldus Roos.
Presentator Hasna El Maroudi wil weten hoe zijn generatie naar het monument kijkt. Wie vindt het belangrijk? “Het is ter ere van de eerste generatie”, aldus Roos. “Ons motto is ‘stilstaan bij het verleden en vooruitkijken naar de toekomst’. Dus je moet ook vooruit kunnen kijken. De vierde generatie is de toekomst.”
Afleveringen gemist?
7a. Molukse perspectief
Sylvia Pessireron: ‘Ik wil excuses voor het handjevol eerste generatie Molukkers dat nog in leven is’
Sylvia Pessireron is schrijver van diverse romans. Momenteel werkt ze aan een boek over de geschiedenis van 70 jaar Molukkers in Nederland. Pessireron komt uit een gezin van 11 kinderen. Haar vader was sergeant bij het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) en behoort tot de groep Molukkers die vanaf 1951 gedwongen naar Nederland werd overgebracht.
Presentator Hasna El Maroudi wil weten of er thuis veel over deze periode werd gesproken. “Daar werd ontzettend veel over verteld”, reageert Pessireron. “Niet door mijn vader. Die was heel stil en wilde die geschiedenis liever niet meer oprakelen.” Het was haar moeder die elke dag voordat Pessireron naar school ging het verhaal vertelde. “Ik denk dat ze absoluut wilde dat ik als jongste, in Nederland geboren, heel goed op de hoogte was van wat hen was overkomen.”
RMS
In een korte presentatie zet Pessireron uiteen wat er na de onafhankelijkheid van Indonesië met de Molukse KNIL-militairen en hun families gebeurde. “Na de capitulatie van Japan in augustus 1945 kwam er acuut verandering in de gezagsverhouding tussen Nederland en de kolonie Nederlands-Indië”, legt ze uit. “Op 17 augustus van dat jaar riep Soekarno de onafhankelijke Republiek Indonesia uit. Nederlanders en pro-Nederlandse groepen werden beschouwd als ongewenste inwoners en moesten goedschiks of kwaadschiks het land verlaten.”
In een poging het land te behouden, begon Nederland een dekolonisatie-oorlog waarbij veel Molukse KNIL-militairen aan Nederlandse kant meevochten. Toen Nederland de kolonie toch moest loslaten, werden de Molukkers onderdeel van de staat Oost-Indonesië. De Indonesische president Soekarno wilde een eenheidsstaat creëren en de losse staten opheffen. De Molukkers daarentegen voelden er niets voor om onder het gezag van Soekarno te staan en riepen op 24 april 1950 de zelfstandige staat Republik Maluku Selatan (RMS) uit. Op 25 april was de 1950 was de MRS een feit.
Afvloeiing
“In diezelfde periode werd aan de afwikkeling van het KNIL gewerkt”, vertelt Pessireron. “De soldaten konden naar huis gaan of als ze dat wilden, overstappen naar het Indonesische leger.” Ze beschrijft hoe de KNIL-militairen na een onrustige periode met veel onduidelijkheid en geweld naar Java werden overgeplaatst. Er werd een plan gemaakt om de Molukkers alsnog in hun eigen land te demobiliseren, maar Indonesië zag dit niet zitten. De rechter in Den Haag bepaalde echter dat de Molukkers zelf het recht hadden om binnen het grondgebied van voormalig Nederlands-Indië een plaats aan te wijzen voor hun afvloeiing. Als dit niet gebeurde, moest Nederland een dwangsom betalen van 1 miljoen gulden.
“Je kunt je voorstellen dat de Nederlandse regering op dat moment met de handen in het haar zat”, aldus Pessireron. “In deze impasse kwam de Indonesische kolonel Simatupang met een voorstel. Hij stelde een gezamenlijke afvoer van de Nederlandse Koninklijke Landmacht en de Molukse ex-KNIL-militairen naar Nederland voor.”
Een speciale commissie van de Verenigde Naties adviseerde hetzelfde waardoor Nederland uiteindelijk schoorvoetend akkoord ging. Het eerste schip met Molukse ex-KNIL-militairen en hun gezinnen vertrok in februari 1951 naar Nederland. Daarna volgden er nog 11 transporten. “De Molukkers was beloofd dat het om een tijdelijk verblijf ging van drie tot hooguit negen maanden”, vertelt Pessireron. “Maar in het demobilisatiecentrum in Amersfoort werden de mannen tot hun afgrijzen uit militaire dienst ontslagen.”
Het gevolg was dat de oud-militairen geen loon meer ontvingen. “Na het ontslag mochten de mannen niet werken. Ze leefden van zakgeld en het eten uit de gaarkeuken. Kleding kregen ze onder andere van het Rode Kruis. Door de woningnood in het naoorlogse Nederland werden Molukkers onder meer gehuisvest in barakkenkampen zoals voormalig concentratiekamp Westerbork en Kamp Lunetten in Vught. Ik heb zelf in Woonoord de Haven in Breskens gewoond.”
Onrust
In de jaren ‘60 verhuisden de Molukkers naar eigen woonwijken, maar die huisvesting kon de heimwee naar het vaderland niet wegnemen. Pessireron beschrijft hoe de frustratie van de eerste generatie omsloeg in woede bij hun kinderen. In de jaren ‘70 volgden radicale acties, zoals de treinkaping bij De Punt en een bezetting van een basisschool in Bovensmilde. “Na deze roerige periode kreeg de Molukse gemeenschap in Nederland te maken met een wijdverspreide verslaving onder de jongeren. Door een gigantische inzet van Molukse hulpverleners werd die in zeer korte tijd tot stilstand gebracht”, vult Pessireron aan.
Na de acties in de jaren ‘70 deed Indonesië een toezegging. Pessireron: “Molukkers mochten terug naar Maluku. Eerst voor een vakantie en later mochten ze zich daar permanent vestigen. Met name de groep ouderen, waaronder mijn ouders, greep die gelegenheid aan om terug te keren.”
Toekomst
History Matters wordt gemaakt in samenwerking met studenten van Albeda, Zadkine, het Zuider Gymnasium en Hogeschool Rotterdam. De studenten hebben in aanloop van de uitzending les gekregen en zijn naar Museum Sophiahof in Den Haag geweest. Na afloop van het college wil student Breana Bute weten wat Pessireron hoopt voor de Molukse gemeenschap in Nederland. Pessireron vertelt dat ze na het schrijven van haar boek ‘De Verzwegen Soldaat’ een oproep heeft gedaan aan de Nederlandse regering om excuses te maken voor de manier waarop de Molukkers zijn behandeld. “Er zijn families geweest die kinderen hebben achtergelaten. Er zijn kinderen op de Molukken geweest die dachten dat papa en mama na een half jaar weer terug zouden komen. Die mensen zagen elkaar pas na 30 jaar weer terug”, licht ze toe. “Ik wil excuses. Ik zou het heel erg fijn vinden, niet voor mezelf, maar voor het handjevol eerste-generatie-Molukkers dat nog in leven is.”
7b. Molukse perspectief
Andrew Roos over het herdenkingsmonument voor Nederlandse Molukkers: ‘Iedere Molukker moet zich erin kunnen vinden’
Andrew Roos is penningmeester bij Stichting Landelijk Moluks Monument dat onder andere pleit voor een Moluks monument aan de Lloydkade in Rotterdam. “De Lloydkade was een haven waar acht van de twaalf vaarten is aangekomen en waar een grote groep Molukkers in Nederland hun eerste voet aan Nederlandse wal hebben gezet. Daar begon voor ons de geschiedenis in Nederland.”
De vader van Roos is de eerste die werd geboren in Woonoord Schattenberg, het voormalige Kamp Westerbork. Roos opent zijn college met een aantal foto’s waarop vierde en eerste generatie Molukkers te zien zijn. Zo ook een foto van een van de beste vriendinnen van zijn oma. “Als klein jongetje moest je dan weleens wat langsbrengen bij die oma’s in de wijk. Daar had je nooit zoveel zin in, want dan kreeg je ellenlange verhalen of dan gingen ze Maleis praten.”
Monument
Hij laat een foto zien van de aftrap van de crowdfunding voor de realisatie van het Landelijk Moluks Monument in maart 2021. Er liggen al dertien ontwerpen van elf kunstenaars klaar, maar volgens Roos is het bepalen van een definitief ontwerp niet eenvoudig. “Want het is geen monument voor alleen hier in Rotterdam. Het is een Landelijk Moluks Monument. Iedere Molukker moet zich daarin kunnen vinden.”
Het motto van de stichting is ‘van ver gekomen’. “We komen van ver en zijn er nog steeds niet. We hebben nog een hele lange weg te gaan. Niet alleen wij, maar wij gezamenlijk als Nederlandse samenleving”, aldus Roos.
Heling
History Matters werkt samen met studenten van Zadkine, Albeda en Hogeschool Rotterdam. Student Breana wil weten wat Roos hoopt voor de toekomst. “Voor de Molukse gemeenschap in Nederland is de heling pas rond als de Molukkers op de Molukken zich net zo vrij kunnen bewegen en hun mening kunnen uiten als dat wij dat kunnen en mogen”, legt hij uit. Hij benadrukt dat het niet uitmaakt of je voor de Republik Maluku Selatan (RMS) bent of niet. “Iedereen wil dat zijn of haar volk vrij is in het doen en laten wat ze kunnen en willen.”
Volgens Roos gaan de vier generaties Molukkers in Nederland verschillend om met het verleden. “Als derde generatie sta ik toch iets verder af van de pijn en het verdriet van de oma’s en opa’s. Niet dat we het niet hebben gezien, maar we kijken er anders naar. We zijn iets mondiger om daar ook iets mee te kunnen doen. We laten niet onze emotie spreken, maar juist ons verstand.”
Schrijver Sylvia Pessireron die tot een oudere generatie dan Roos behoort, vult aan: “Wij hebben de acties in de jaren ‘70 heel bewust meegemaakt. We hebben ons trots gevoeld, we hebben te maken gehad met discriminerende activiteiten van de Nederlanders die ons uitscholden. En we hebben meegemaakt dat een groot aantal van onze generatiegenoten verslaafd raakte. Dat was geen fijne periode. Ik vind dat wij daar als tweede generatie goed en sterk uit zijn gekomen en daarom ben ik trots op ze.”
Roos wil van Pessireron weten hoe zij naar de treinkapingen keek. “Vlak na de treinkaping hadden we maar één antwoord en dat was met de vuist”, legt ze uit. “En daarna zijn we gaan praten, maar daar zit wel tijd tussen en die hadden we ook nodig om over de dingen heen te komen. Om het een plek te geven en om te begrijpen hoe we het moesten uitleggen, want het ging om heel diep gewortelde pijn.”
El Maroudi vraagt of die pijn begrepen is door de Nederlandse samenleving. Pessireron: “Ik denk dat er Nederlanders waren die ons heel goed hebben begrepen en ik denk ook dat er een ander deel is dat ons maar een stelletje zeikerds vond.”
Deel deze aflevering: