Geweld
Dat de VOC meer deed dan handeldrijven, wordt duidelijk in het college van Manuhutu. “Als je kijkt naar die VOC, dan zie je dat vanaf het eerste begin in de oprichtingspapieren staat dat de VOC het monopolie heeft op de handel in Azië, dat die VOC verdragen mag sluiten met andere vorsten, dat het een eigen leger heeft, dat het forten mag bouwen en dat het ook bestuur mag uitoefenen. Dus eigenlijk zou je kunnen zeggen dat die VOC een soort van ministaat was.”

De VOC was ook een instrument in de oorlog tegen Spanje en Portugal en daarin was de Nederlandse staat volgens Manuhutu ‘meedogenloos pragmatisch’. “Als ze in Azië te maken kregen met machtige rijken zoals in China of in Japan, wilden ze zich heel graag aanpassen. Dus op de knieën voor de keizer als er maar handel kon worden gedreven. Maar als het nodig was in de ogen van de VOC, dan schroomde men helemaal niet om grootschalig geweld toe te passen.”

Als voorbeeld geeft Manuhutu het geweld dat is gebruikt om een handelsmonopolie te krijgen op nootmuskaat op de Banda-eilanden. ‘Geen zaken zonder oorlog’, dat was eigenlijk een soort van slogan voor die VOC”, aldus Manuhutu. “Dus vreedzaam als het kan. Niet omdat men zo vreedzaam was, maar vreedzaam was goedkoper. Maar als het nodig was, dan ging echt de beuk erin.”

Zodra de Banda-eilanden onder controle zijn, richt de VOC er een plantage-samenleving in waar tot slaaf gemaakte mensen moeten zorgen dat er winst wordt gemaakt met nootmuskaat. “Een paar decennia later wordt op een andere plek op de Molukken grootschalig oorlog gevoerd waardoor ook de kruidnagel in de handen komt van de VOC”, vertelt Manuhutu. “Dat betekent eigenlijk dat als je naar Amsterdam gaat, maar ook naar Rotterdam, dat een deel van de rijkdom van de Republiek eigenlijk afkomstig is van, en met bloed is betaald, van mensen in de Molukken.”

Ethische politiek
Vanaf 1901 krijgt het koloniale beleid in Nederlands-Indië een andere insteek. Nederland zette beleidsmatig de ‘ethische politiek’ in met als doel de lokale bevolking ‘te vormen en te ontwikkelen. Manuhutu:’ “Die ethische politiek zegt eigenlijk: ‘wij zijn de baas over deze mensen, want ze zijn net als kinderen, kunnen niet goed voor zichzelf zorgen en wij gaan deze mensen ontwikkelen.’ Dat is natuurlijk vanuit een heel erg superioriteitsbesef en het is denk ik heel goed dat we daar tegenwoordig heel kritisch naar kijken.”

Manuhutu maakt duidelijk dat er in Indonesië allang anders naar deze geschiedenis wordt gekeken en dat daar ook over geschreven is. “Het is belangrijk om te beseffen dat het niet alleen maar witte mensen zijn die over donkere mensen schrijven, maar dat donkere en gekleurde mensen wel degelijk de pen hebben beetgepakt om zich te verzetten tegen dat koloniale bewind.” Volgens Manuhutu is het belangrijk dat historici in Indonesië maar ook de postkoloniale diaspora gehoord worden. “Ik denk dat die een heel belangrijke rol en stem hebben in dat verhaal, want het is het verhaal van heel Nederland.”

Molukken
History Matters wordt gemaakt in samenwerking met studenten van Zadkine, Albeda en Hogeschool Rotterdam. Student Nischenka wil van Manuhutu weten welke plaats in Zuidoost-Azië het meeste last heeft gehad van de VOC en waar die invloed nog steeds voelbaar is. “Ik denk toch de Molukken”, reageert hij. “De bevolking is echt met een flink aantal procenten afgenomen en samenlevingen zijn helemaal in de war geschopt.”

Hij legt uit dat dit ook de grote Christelijke bevolkingsgroep verklaart. “Wat je veel later ziet, is dat de Nederlandse koloniale overheid die Christenen uit de Molukken gaat gebruiken als onderwijzer, ambtenaar, maar ook als soldaat. Je kunt eigenlijk zeggen dat wat de VOC is begonnen in de 17e eeuw er ook toe heeft geleid dat hier in Nederland nu zo’n grote Molukse gemeenschap is.”