Collegetour
History Matters is een educatief programma waarbij leren voorop staat; leren van de historici en van elkaar als Rotterdammers over het koloniale en slavernijverleden van de stad. Leer meer door onze video’s en informatie over het verleden.
Uitgelichte programma's van History Matters
Thuis in een postkoloniale stad met Esther Captain en Zaïre Krieger
In editie #1 zijn te gast: Esther Captain, Gert Oostindie en Zaïre Krieger. In de eerste aflevering staan de Rotterdammers centraal: “thuis in een postkoloniale stad”. We onderzoeken het gevoel van thuis-zijn in onze stad, in de wetenschap dat veel Rotterdammers ooit van ver naar hier zijn gekomen.
Waarom? Omdat Rotterdammers ooit de wereld over reisden. “Wij zijn hier want jullie waren daar”.
Esther Captain, historicus en senior onderzoeker bij het Koninklijk Instituut voor Taal- Land- en Volkenkunde (KITLV) spreekt vanuit haar expertise over de verschillende migratiestromen naar Rotterdam. Gert Oostindie historicus, hoogleraar koloniale en postkoloniale geschiedenis en directeur van het KITLV vertelt vanuit zijn expertise over de reizen die in het koloniale tijdperk vanuit Nederland zijn gemaakt. Spoken word artiest, Zaïre Krieger, reflecteert over het thema thuisvoelen in een postkoloniale stad en het Rotterdam van de toekomst.
De start van het koloniale project: FOMO?
Te gast zijn historicus Gerhard de Kok, historicus Karwan Fatah-Black en spoken word artiest en voormalig stadsdichter van Rotterdam Dean Bowen.
In de lezing van Gerhard de Kok gaan we terug naar het begin van de Nederlandse betrokkenheid bij het kolonialisme en de slavenhandel, vanuit een economisch perspectief. In de college van Karwan Fatah-Black staat de morele verantwoording centraal van het koloniale project waarbij de focus verschuift van het economisch perspectief naar het culturele.
Dean was tot 2021 de stadsdichter van Rotterdam. Hij schreef de bundel Bokman en Ik vond geen spoken in Achtmaal. Ook schreef hij een gedicht voor het derde boek van de trilogie over het Rotterdamse koloniale en slavernijverleden.
Hoe duur was de nootmuskaat?
De eerste grootschalige betrokkenheid vanuit de Republiek in slavernij en slavenhandel in Azië wordt toegelicht door Wim Manuhutu. Historicus, erfgoedprofessional, schrijver en ouddirecteur van het Moluks Historisch Museum en gespecialiseerd in de geschiedenis van Indonesië. Reggie Baay is gespecialiseerd in de koloniale en postkoloniale literatuur en geschiedenis. Hij focust zich op het Nederlandse koloniale verleden en de manier waarop de impact doorwerkt, niet alleen op de oudere generaties maar ook op de generaties van nu. Intermezzo door Jowi Len, visual en spoken word artist.
Hoe duur was de suiker?
Suriname en Curaçao: de Nederlandse killing fields?
De rol van Rotterdam in de (voormalige) koloniën van het koninkrijk der Nederlanden. Alex van Stipriaan, Nyanga Weder en Rajiv Bhagwanbali leggen op hedendaagse manier uit hoe de Slavenij heeft plaats gevonden.
Nederlands-Indië in de 19e en 20e eeuw: geweld, exploitatie en dekolonisatie
History Matters over Nederlands-Indië in de 19e eeuw
Wat gebeurde er na de ontbinding van de Verenigde Oost-Indische Compagnie en hoe ontwikkelde het Nederlands kolonialisme zich in de 19e eeuw in Nederlands Indië? In een nieuwe aflevering van History Matters gaat Alicia Schrikker, universitair hoofddocent kolonialisme en wereldgeschiedenis aan de Universiteit Leiden, in op een aantal belangrijke thema’s: oorlog, dwang en exploitatie en de de groei van de koloniale samenleving.
“Er ging geen jaar voorbij dat er niet ergens een oorlog was”, legt Schrikker uit. “Gek dat we ons dat nu pas realiseren. Het zelfbeeld van Nederland was toch heel lang dat we een vreedzame natie waren. Dat wij voortdurend in oorlog waren, paste helemaal niet bij het beeld dat we van onszelf hebben.”
Dat oorlog niet paste bij het Nederlandse zelfbeeld resulteerde in versluierend en bagatelliserend taalgebruik. “Heel vaak werd het niet oorlog genoemd”, aldus Schrikker. “Maar pacificatie, precies het tegenovergestelde. Dat betekent dat het ook niet in het bewustzijn in Nederland neerdaalde.”
Ondertussen vormde de invoering van het Cultuurstelsel, waarbij de lokale bevolking gedwongen werd om gewassen zoals koffie, suiker en indigo voor Nederland te verbouwen als blauwdruk voor andere koloniale machthebbers. Schrikker: “De Britten waren enorm onder de indruk van die efficiëntie. En Leopold die uiteindelijk in Congo zijn kolonie sticht, nam het cultuurstelsel als voorbeeld van hoe hij kolonialisme wilde bedrijven.”
History Matters over Nederlands-Indië en Indonesië in de 20e eeuw
Wat gebeurde er in de eerste helft van de 20e eeuw in Indonesië dat leidde tot de onafhankelijkheid in augustus 1945 en het erkennen daarvan door Nederland in december 1949? Hierover vertelt journalist en schrijver Joss Wibisono in een nieuwe aflevering van History Matters.
Wibisono behandelt de tijdsperiode aan de hand van twee ontwikkelingen. Het ontstaan van politieke partijen in Indonesië vanaf 1912 en het besluit van de koloniale overheid in 1914 om de Hollands-Inlandse School op te richten.
History Matters wordt gemaakt in samenwerking met studenten van Zadkine, Albeda en Hogeschool Rotterdam. Een van de studenten vraagt Wibisono wat vandaag de dag nog terug te zien is van het koloniale verleden in Indonesië. “Die vraag wil ik graag horen”, reageert hij. “In Indonesië is het Nederlands niet meer in omloop. Het is een uitzondering. Bij alle koloniën moesten ze de taal van de kolonisator spreken, behalve bij Nederland.”
Dat er geen Nederlands gesproken wordt, wijdt Wibisono aan de VOC-mentaliteit. “Daarmee bedoel ik dat Indonesiërs het Nederlands niet meer spreken omdat Indonesië was gekoloniseerd door een bedrijf en niet door een nationale regering”, legt hij uit. “We weten dat een bedrijf het beleid heeft om de kosten te drukken.”
Wat er nog wel zichtbaar is? “Wat wij nu dus hebben is alleen oude gebouwen, maar in de tijd van Soeharto zijn oude gebouwen ook neergehaald”, aldus Wibisono. “Wat blijft er dan over? Misschien oude documenten en archieven. De kennis om de archieven te begrijpen, die missen we.”
Zwart en Inheems verzet
Uit de geschiedenis kunnen we leren dat daar waar onderdrukking is ook verzet wordt gepleegd. Dat lees je bijvoorbeeld terug in de verhalen van verzetsstrijders uit de Tweede Wereldoorlog. Maar hoe zit het met plegers van verzet tijdens de slavernij? Wie waren zij? Hoe organiseerden zij zich? Waar streden ze voor, en hoe kunnen we de onbekende verhalen meer zichtbaar maken? En welke vormen van hedendaags verzet zijn er eigenlijk? Daarover gaat de zesde editie van History Matters op 15 februari in Theater Zuidplein. In een college tour-setting wordt het publiek bijgeschoold door Sherlien Sanches (onderzoekscollectief Touch of Spirit) en Mitchell Esajas (The Black Archives).
Sherlien Sanches zet zich met haar onderzoekscollectief Touch of Spirit in voor het behoud en kennisoverdracht van de inheemse cultuur. Als gevolg van de kolonisatie van Suriname is de inheemse cultuur langzaamaan aan het verdwijnen, waardoor ook de gemeenschappelijke identiteit verdwijnt. Daarom pleit ze voor het opzetten van een kenniscentrum, waar de overgebleven kennis van inheemse gebruiken – zoals geneeskunst, taal, cultuur en spirituele rituelen – een plek kan krijgen. “Verzet is praten over zaken waar we niet over willen praten. Om zo breed gedragen verontwaardigheid te veroorzaken”, aldus Sanches.
Mitchell Esajas is oprichter van The Black Archives, een in Amsterdam gehuisvest instituut dat kennis verzamelt over zwarte geschiedenis in Nederland en daarbuiten. Ook organiseren zij exposities, onder andere over de geschiedenis van Surinamers in Nederland. Vanaf maart organiseert The Black Archives de expositie ‘Facing Blackness’, over verzet tegen koloniale beeldvorming. Esajas spreekt deze avond over onderbelicht verzet, dat vaak verzwegen is of de kop is ingedrukt. “We moeten praten over wie bepaalt wat verzet is”, aldus Esajas.
Uit de geschiedenis kunnen we leren dat daar waar onderdrukking is ook verzet wordt gepleegd. Dat lees je bijvoorbeeld terug in de verhalen van verzetsstrijders uit de Tweede Wereldoorlog. Maar hoe zit het met plegers van verzet tijdens de slavernij? Wie waren zij? Hoe organiseerden zij zich? Waar streden ze voor, en hoe kunnen we de onbekende verhalen meer zichtbaar maken? En welke vormen van hedendaags verzet zijn er eigenlijk? Daarover gaat de zesde editie van History Matters op 15 februari in Theater Zuidplein. In een college tour-setting wordt het publiek bijgeschoold door Sherlien Sanches (onderzoekscollectief Touch of Spirit) en Mitchell Esajas (The Black Archives).
Sherlien Sanches zet zich met haar onderzoekscollectief Touch of Spirit in voor het behoud en kennisoverdracht van de inheemse cultuur. Als gevolg van de kolonisatie van Suriname is de inheemse cultuur langzaamaan aan het verdwijnen, waardoor ook de gemeenschappelijke identiteit verdwijnt. Daarom pleit ze voor het opzetten van een kenniscentrum, waar de overgebleven kennis van inheemse gebruiken – zoals geneeskunst, taal, cultuur en spirituele rituelen – een plek kan krijgen. “Verzet is praten over zaken waar we niet over willen praten. Om zo breed gedragen verontwaardigheid te veroorzaken”, aldus Sanches.
Mitchell Esajas is oprichter van The Black Archives, een in Amsterdam gehuisvest instituut dat kennis verzamelt over zwarte geschiedenis in Nederland en daarbuiten. Ook organiseren zij exposities, onder andere over de geschiedenis van Surinamers in Nederland. Vanaf maart organiseert The Black Archives de expositie ‘Facing Blackness’, over verzet tegen koloniale beeldvorming. Esajas spreekt deze avond over onderbelicht verzet, dat vaak verzwegen is of de kop is ingedrukt. “We moeten praten over wie bepaalt wat verzet is”, aldus Esajas.
Molukse perspectieven met Sylvia Pessireron & Andrew Roos
Sylvia Pessireron over het Molukse perspectief
Wat is de RMS? En wat gebeurde er met de Molukse KNIL-militairen en hun families na de onafhankelijkheid van Indonesië? Deel 7 van de reeks History Matters gaat over de verbondenheid van de Molukse en de Rotterdamse geschiedenis. De aflevering staat in het teken van 21 maart, omdat op 21 maart 1951 ongeveer 900 Molukkers aankwamen in Rotterdam toen de Kota Inten aanmeerde aan de Lloydkade. Te gast zijn schrijfster Sylvia Pessireron en Andrew Roos van Stichting Landelijk Moluks Monument. Ook is er spoken word van Gloria Lappya.
Pessireron vertelt dat ze na het schrijven van haar boek ‘De Verzwegen Soldaat’ een oproep heeft gedaan aan de Nederlandse regering om excuses te maken voor de manier waarop Molukkers zijn behandeld. “Ik wil excuses, ik zou het heel erg fijn vinden, niet voor mezelf, maar voor het handjevol eerste-generatie-Molukkers dat nog in leven is.”
De Molukkers die in 1951 aankwamen in Nederland, dachten dat het maar voor een half jaar zou zijn. “Er zijn families geweest die kinderen hebben achtergelaten. Er zijn kinderen op de Molukken geweest die dachten dat papa en mama over een half jaar weer terug zouden komen. Die mensen zagen elkaar pas na 30 jaar weer terug”, aldus Pessireron. “Weet je hoe groot het verdriet is geweest? En hoe groot de boosheid is geweest?”
Andrew Roos over het herdenkingsmonument voor Nederlandse Molukkers: ‘Iedere Molukker moet zich erin kunnen vinden’
“Het verhaal van de Molukkers is niet hetzelfde als van andere etnische minderheden binnen Nederland. Vandaar dat dit verhaal verteld moet worden.” Andrew Roos van Stichting Landelijk Moluks Monument geeft in een nieuwe aflevering van History Matters een college over zijn persoonlijke geschiedenis in relatie tot de verschillende generaties Molukkers in Nederland. Na afloop schuift ook schrijfster Sylvia Pessireron aan voor een gesprek met presentator Hasna El Maroudi. De uitzending wordt afgesloten met spoken-word van Gloria Lappya.
Stichting Landelijk Moluks Monument zet zich in om een monument te realiseren voor de Molukse gemeenschap in Nederland. Er is een succesvolle crowdfunding opgezet en er liggen al 13 ontwerpen van 11 kunstenaars klaar. Hoewel de locatie duidelijk is, – de Lloydkade waar in 1951 de eerste Molukkers aankwamen – is een ontwerp bepalen lastiger. “Want het is niet een monument voor alleen hier in Rotterdam. Het is een landelijk Moluks monument. Iedere Molukker moet zich daarin kunnen vinden”, aldus Roos.
Presentator Hasna El Maroudi wil weten hoe zijn generatie naar het monument kijkt. Wie vindt het belangrijk? “Het is ter ere van de eerste generatie”, aldus Roos. “Ons motto is ‘stilstaan bij het verleden en vooruitkijken naar de toekomst’. Dus je moet ook vooruit kunnen kijken. De vierde generatie is de toekomst.”
Decolonizing the museum, Roofkunst en de rol van musea in Rotterdam
Hoe gaan musea om met het koloniale verleden? En wat houdt decolonizing the museum in? Dat is het onderwerp van aflevering 8 van History Matters waarin Hasna El Maroudi in gesprek gaat met historicus Liane van der Linden. Ook is er spoken word van Gershwin Bonevacia.
Liane van der Linden geeft een college over decolonizing the museum en begint haar verhaal met het kolonisatieproces. Ze neemt de zaal mee naar de internationale koloniale en uitvoertentoonstelling in 1883 in Amsterdam. “Het doel van die manifestatie was allereerst de uitbreiding van handelscontacten en een nieuwe afzetmarkt voor Nederlandse producten”, legt ze uit. “Deze economische doelstelling was ingebed in een koloniale denkwereld waarin het Westen voor zichzelf een beschavings- en een verheffingsopdracht zag en waarmee de koloniale bezetting en het racisme werden gerechtvaardigd. Dat ging hand in hand.”
Het woord nemen
Dit perspectief veranderde pas toen er een einde kwam aan het koloniale tijdperk. “Niet meteen, want de onafhankelijkheid van Indonesië betekende voor Nederland een groot economisch en gezichtsverlies. De nieuwe staat Indonesië moest ook lang niets van de ex-kolonisator hebben”, aldus Van der Linden. “Tot het begin van de jaren 60 waren er geen exposities over Indonesië. Dat er toch een perspectiefverschuiving kwam, was een direct gevolg van de koloniale emigratie naar Nederland van Indische Nederlanders, Indo-Chinese Molukkers en ook Indonesiërs. Zij lieten zich niet meer alleen als onderwerp van exposities neerzetten. Zij wilden zelf het woord. Dat namen ze en dat kregen ze.”
Liane van der Linden is historicus en werkzaam in de culturele en erfgoed-sector. Samen met Alexandra van Dongen schreef ze een hoofdstuk in het boek ‘Koloniale collecties in Rotterdam’ en ze was co-redacteur van het boek ‘Rotterdam, een postkoloniale stad in beweging’.
Uit de geschiedenis kunnen we leren dat daar waar onderdrukking is ook verzet wordt gepleegd. Dat lees je bijvoorbeeld terug in de verhalen van verzetsstrijders uit de Tweede Wereldoorlog. Maar hoe zit het met plegers van verzet tijdens de slavernij? Wie waren zij? Hoe organiseerden zij zich? Waar streden ze voor, en hoe kunnen we de onbekende verhalen meer zichtbaar maken? En welke vormen van hedendaags verzet zijn er eigenlijk? Daarover gaat de zesde editie van History Matters op 15 februari in Theater Zuidplein. In een college tour-setting wordt het publiek bijgeschoold door Sherlien Sanches (onderzoekscollectief Touch of Spirit) en Mitchell Esajas (The Black Archives).
Sherlien Sanches zet zich met haar onderzoekscollectief Touch of Spirit in voor het behoud en kennisoverdracht van de inheemse cultuur. Als gevolg van de kolonisatie van Suriname is de inheemse cultuur langzaamaan aan het verdwijnen, waardoor ook de gemeenschappelijke identiteit verdwijnt. Daarom pleit ze voor het opzetten van een kenniscentrum, waar de overgebleven kennis van inheemse gebruiken – zoals geneeskunst, taal, cultuur en spirituele rituelen – een plek kan krijgen. “Verzet is praten over zaken waar we niet over willen praten. Om zo breed gedragen verontwaardigheid te veroorzaken”, aldus Sanches.
Mitchell Esajas is oprichter van The Black Archives, een in Amsterdam gehuisvest instituut dat kennis verzamelt over zwarte geschiedenis in Nederland en daarbuiten. Ook organiseren zij exposities, onder andere over de geschiedenis van Surinamers in Nederland. Vanaf maart organiseert The Black Archives de expositie ‘Facing Blackness’, over verzet tegen koloniale beeldvorming. Esajas spreekt deze avond over onderbelicht verzet, dat vaak verzwegen is of de kop is ingedrukt. “We moeten praten over wie bepaalt wat verzet is”, aldus Esajas.
Rotterdamse huiswerk: Over witte onschuld en de lange weg van erkenning
Rotterdam - Sleutels tot verandering
De laatste editie bestond uit 3 panelgesprekken waarbij panelleden van gedachten wisselden over een thema waarin zij gespecialiseerd zijn.
In panel 1 met Cecily dos Santos, Eline Rademakers en Breana Bute was het thema: Welke rol spelen onderwijs en opvoeding bij de doorwerking van het koloniale en slavernijverleden?
In panel 2 met Faouzi Achbar en Catia Antunes was het thema: de rol van de overheid en bedrijven bij de verwerking van het koloniale verleden. Tijdens het laatste gesprek was Winston Bergwijn (Winne) te gast en hij sprak over kansenongelijkheid in de maatschappij.
Maandelijks worden studenten van Albeda, Zadkine, Hogeschool Rotterdam en andere geïnteresseerden in Theater Zuidplein bijgepraat door historici over het Rotterdamse koloniale en slavernijverleden. Onder leiding van Hasna El Maroudi is er volop gelegenheid voor een inspirerende dialoog met de zaal maar ook via deze site of op tv via Open Rotterdam kunt u de collegetour volgen of terugkijken.